Wandelen door de kolonie van Merksplas, dat is wandelen door de geschiedenis uniek voor België en Nederland!
Doorheen statige lanen van eikenbomen die reeds jaren staan te pronken naast de wegen die hier werden aangelegd door de kolonisten, kan je kilometers ver wandelen in een domein van meer dan 550hA. De aanleg van deze plaats dateert uit 1825.
Het ontstond uit het ambitieuze project om de armoede, die toen weelderig tierde, uit te roeien. In totaal werden 7 koloniën van weldadigheid opgericht, uniek over de hele wereld, enkel gekend in de Benelux.
Na de afschaf van de landloperij in 1993 werden de domeinen omgevormd tot natuurgebieden, gevangenissen, asielcentra,…
De kolonie van Merksplas is nu een gastvrij centrum voor tal van activiteiten.
De jaarlijkse rommelmarkt trekt honderden bezoekers in dit dorp in de Belgische Kempen, vlakbij de grens met Nederland en niet ver van Turnhout.
De kolonie van Merksplas is nu een gastvrij centrum voor tal van activiteiten. De jaarlijkse rommelmarkt trekt honderden bezoekers in dit dorp in de Belgische Kempen, vlakbij de grens met Nederland en niet ver van Turnhout.
Samen met de andere Belgische kolonie van Wortel (kolonie 5) vormen ze twee prachtige gebieden in de provincie Antwerpen. Telkens met hun eigen identiteit en heel verschillend van elkaar.
Gerenoveerde gebouwen en woningen
De eerste gebouwen van deze kolonie werden omgebouwd tot gevangenis. De kleur van deze gebouwen valt meteen op, het Toscaans rood word door de lokale bevolking wel eens omgevormd tot ‘de roze gevangenis’.
Gelukkig zijn de andere overgebleven gebouwen met meer zorg gerestaureerd. De kapel prijkt nog steeds prachtig op het terrein. In mijn iets jongere jaren kon ik nog genieten van een jeugdfuif in deze kapel. Nu is hier het gevangenismuseum in ondergebracht.
De oude varkensstallen zijn omgebouwd tot horeca en musea. De achterliggende loodsen worden graag gebruikt bij evenementen.
De woningen van de opzichters werden verpacht aan de locale bevolking. Veel woningen zijn hierdoor reeds volledig gerenoveerd en intact gehouden. Het zijn stuk voor stuk prachtige statig uitziende woningen.
Andere gebouwen staan nog even te wachten tot hun renovatie in gang wordt gezet…misschien wordt dit wel bespoedigd door een goedkeuring tot werelderfgoed bij Unesco. Het dossier is in elk geval in behandeling, wordt vervolgd!
Langs de slotgracht van de kolonie wandelen en fietsen
Omheen de kolonie van Merksplas werd een grote slotgracht gegraven door de kolonisten. Het moest een natuurlijke afscheiding vormen tussen de kolonie en de buitenwereld. De kolonie van Merksplas was immers een onvrije kolonie.
Mensen die hier woonden waren gestraft voor hun gedrag of alcoholmisbruik. Ze konden zich pas vrij kopen nadat ze genoeg goed werk hadden verricht en hadden bewezen dat ze zich als ‘normale’ burgers opnieuw konden integreren in de maatschappij.
De grotere opzet van de slotgracht was om een verbinding te maken met het kanaal Dessel-Schoten. Deze verbinding is er nooit gekomen. De verschillende delen van de slotgracht zijn nu ook nog niet met elkaar verbonden. De wegen die er door kruisen belemmeren hun aansluiting.
Een groot deel van de gracht is dan ook niet met water gevuld. Enkel een klein deel van de slotgracht wordt kunstmatig voorzien van water.
Het stilstaande water kleurt groen en kleurt heerlijke tussen de prachtige herfstkleuren.
Een groot deel van de gracht is dan ook niet met water gevuld. Enkel een klein deel van de slotgracht wordt kunstmatig voorzien van water. Het stilstaande water kleurt groen en kleurt heerlijke tussen de prachtige herfstkleuren.
Bijna over de hele lengte kan je vlak naast de slotgracht wandelen. Het buitenste pad wordt gecombineerd met een mountainbikeroute.
De begraafplaatsen van de kolonie van Merksplas
De vele bewoners van de koloniën werden ook hier niet gespaard van afscheid nemen. Vele kolonisten verbleven hier tot ze stierven. De kolonie van Merksplas gaf 6000 kolonisten een laatste rustplaats. Eén van de begraafplaatsen is nog voorzien van de witte kruisen van de allerlaatste bewoners.
De visvijvers van de kolonie van Merksplas
Naast statige lanen, een loopgracht en talrijke monumenten bezit deze kolonie ook een aantal visvijvers. De oude klei- en leemputten brachten wat extra werk naar de steenbakkerijen van Beerse.
De vijvers zijn nu een aantrekkelijke plaats voor de locale visclub. Ze moeten hun plaats en vissen wel delen met de verschillende vogelsoorten, eenden en reigers die ook graag hier neerstrijken om een visje te eten.
Wandelen langs knooppunten
Doorheen dit domein zijn een aantal wandelingen reeds voor je uitgestippeld. Deze kan je stuk voor stuk volgen aan de hand van de wandelknooppunten, een vernuftig systeem waarbij jezelf je route makkelijk kan aanpassen.
Beschikbare routes
- Weldadigheidspad 5.4km , voor rolstoelen en buggy’s
- Vagebondjespad 6.5 km
- Ontsnappingspad, 11,4 km
- Polarbearswandeling 16 km
Voorgestelde routes
Wil je graag met kinderen een korte wandeling maken van 4.5 km langs de slotgracht van de kolonie? Volg deze wandelknooppunten : start aan de oude varkensstallen thv knooppunt 51, volg 52, 54, 55, 56,57, 58, 59, 62,63,67 en terug naar 51
Een iets langere route van 7.5 km die je langs ‘het Biesven’ voert en de plantentuin : 51 , 52, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 62,61, 69, 70, 10, 74, 71, 72, 50, 51
Arboretum of Plantentuin ‘De kleine boerderij’ van Merksplas
Aan de overzijde van de weg van Merksplas naar Rijkevorsel ligt Plantentuin ‘ de kleine boerderij’. Ook deze gebouwen behoorden vroeger tot de kolonie. De voormalige ‘straftuinbouwschool’ is nu een paradijs voor planten- en bloemenliefhebbers.
De tuin herbergt een grote collectie aan speciale soorten. Hortensia’s, lelies, appels en peren, en nog zoveel andere soorten, waar ik als leek nog nooit van gehoord heb, zijn hier het pronkstuk van vele plantenkenners.
Wanneer de bloemen bloeien is de tuin een heerlijk schouwspel van geuren en kleuren. Cursussen en workshops worden hier gegeven.
De plantentuin kan je in de zomermaanden bezoeken op zaterdag en zondag. Tijdens de wintermaanden enkel geopend op zondag.
Adres : fietsknooppunt 30, of tussen wandelknooppunt 71 en 72, ofwel Ossenweg 1, 2330 Merksplas (België)
Toegankelijkheid van kolonie 7
Neem gerust je hond mee, die is er welkom. De hond loslaten kan je is de losloopzone tussen de visvijvers en de loopgracht ter hoogte van wandelknooppunt 59
Minder mobiele mensen kunnen kiezen voor de wandeling die op rolstoelmaat is gemaakt. Vraag naar het ‘Weldadigheidspad’, ook voor buggy’s toegankelijk.
Aan de Kapelstraat in Merksplas is een ruime parking voorzien tussen de kapel en de oude varkenstallen, je kan er rustig je auto achter laten.
Fietsen en mountainbiken
Fietsers doen zich hier tegoed aan de prachtige langgerekte dreven. Ze zijn lekker breed om makkelijk naast elkaar te kunnen fietsen. Sommige delen zijn reeds voorzien van verharde paden.
Mountainbikers kunnen hier het pad volgen naast de slotgracht om zich enkele kilometers uit te leven.
Paardrijden en mennen in kolonie 7 van Merksplas
De lange dreven zijn uiterst geschikt voor lange tochten te paard. Vooral menliefhebbers zullen zich hier tegoed kunnen doen aan vele kilometers rondrijden in een prachtige omgeving tussen de vele velden.
Paardrijliefhebbers die graag een sprongetje wagen kunnen over de bomen springen die een vast gegeven zijn geworden voor de jaarlijkse eventingwedstijd die hier wordt georganiseerd door de Landelijke Rijvereniging (LRV) van Merksplas.
Verder wandelen in de buurt
Vlak naast de kolonie van Merksplas liggen nog een aantal andere prachtige natuurgebieden. Wandelaars trek je wandelschoenen maar aan, hier kan je vele kilometers malen zonder dat je teveel autoverkeer moet doorkruisen.
Gebieden vlak naast kolonie 7
- Natuur- en wandelgebied Blakheide, Beerse
- De Duivelskuil, Beerse
- Kolonie 5 van Wortel, Wortel (Hoogstraten)
- Het Vennengebied, Turnhout
Meer weten over de geschiedenis van de koloniën
In korte versie kan je mijn artikel lezen over : de Koloniën van Weldadigheid. Je krijgt ze van mij alle 7 op een rijtje telkens met hun eigen identiteit.
Verder bestaan er een aantal prachtige boeken over de leuke en ook minder leuke geschiedenis achter deze domeinen. Je leest er alle over in onderstaande boeken!
StudioBenelux.com 